Սմարթ պետություն, կամ՝ հիբրիդային հանրաքվե
14.02.2020 | 00:34
Լինում է, չի լինում, լինում է մի պետություն, փոքր-մոքր, սար ու դաշտով, գետ ու լճով, թագավոր, նազիր-վեզիրով ու մի քիչ էլ ժողովրդով: ՈՒ էս պետության թագավորը…
Հեքիաթը շարունակեք՝ ով ինչպես ցանկանում է: Բոլոր հեքիաթները իրականության կամ արտացոլումն են, կամ ծրագրումը:
Դառնանք իրականությանը: Ապրիլի 5-ին նշանակված է Սահմանադրության փոփոխության հարցով հանրաքվե, փետրվարի 17-ից սկսվում է քարոզարշավը: Հարցի ձևակերպումը դեռ չկա, հայտնի է բովանդակությունը, որ ինքնին ձևավորում է համաձայնողների ու չհամաձայնողների երկու կողմ: Տրամաբանորեն՝ «այո»-ի ու «ոչ»-ի կողմնակիցներ, հարցի առանձնահատկությունը կասկածի տակ է դնում տրամաբանությունը: «Այո»-ի դաշտը հայտնի է՝ ՔՊ, «Հանրապետություն», ՀԱԿ՝ ըստ հրապարակային հայտարարությունների: «Ոչ»-ի դաշտը թափուր է: Միայն առաջին հայացքից: Այո, բոլոր նրանք, որ դեմ են հանրաքվեին ու համարում են բուն հանրաքվեն հակասահմանադրական, ինքնին հայտնվում են «ոչ»-ի դաշտում: Ըստ էության ու ըստ բովանդակության մերժելով գործընթացը: ՈՒ այստեղ է սկսվում բուն հեքիաթը: Հին հայկական խորիմաստ ու խորհրդավոր հեքիաթը, որ իրականության ապակուն է դիպչում իբրև ամալգամ ու դառնում հայելի, որտեղ իրականությունը և արտացոլվում է, և ծրագրվում: ՈՒ կախարդական, հեքիաթային հայելին ցույց է տալիս ոչ միայն ինչ կա, այլև՝ ինչ կա ինչ կայի խորքում:
ԲՀԿ-ն դեռ ոչ «այո»-ի, ոչ «ոչ»-ի դաշտում է: ԲՀԿ-ն, իբրև դասական բիզնես կառույց՝ որոնում է իր օգուտը, որ կձևակերպվի հավուր պատշաճի՝ ժողովրդի կողքին լինելու ու ժողովրդի ցավը տանելու մշտապես գին ունեցող բանաձևով: Գագիկ Ծառուկյանը, օրինակ, ասում է՝ այդ հարցը պետք է ժողովրդին տալ, բայց խոստանում է, որ քաղխորհրդի նիստից հետո տեսակետը կհայտնեն: ԲՀԿ-ն նաև չմիացավ ԼՀԿ-ի՝ հանրաքվեի հարցով ՍԴ դիմելու նախաձեռնությանը՝ պատճառաբանելով, որ ՍԴ-ն շահագրգիռ կողմ է՝ ՍԴ անդամները չեն կարող իրենք իրենց վերաբերող հարցը լուծել:
ԼՀԿ-ն դեմ է, բայց դեմ է «ոչ» ասելուն: «Մեր դիրքորոշումը հետևյալն է, որ հակասահմանադրական հանրաքվեի հակասահմանադրական պրոցեսի մեջ չպիտի լինի հակառակ ճամբար, պիտի լինի միայն «այո»-ի ճամբար, որովհետև իշխանությանը պետք է, որ ինչ-որ մարդիկ «ոչ»-ի քարոզչություն անեն։ «Ոչ»-ի որևէ ճակատ ձևավորելը նշանակում է իշխանությանը շանս տալ շարունակել գեներացնել ատելություն, վերջում էլ մեկի ներվերը չի հերիքի մեկի գլխին քարով կտա, կամ իրեն հայհոյողին կխփի և կունենանք արյունահեղություն, ինչին ԼՀԿ-ն միշտ է դեմ»,- ասուլիս արեց ու հայտարարեց ԼՀԿ նախագահ Էդմոն Մարուքյանը։
ՀՀԿ-ն պաշտոնապես տեսակետ չի հայտնել, անձնական տեսակետներով համարում է գործընթացը ոտքից գլուխ հակասահմանադրական և իր մասնակցությամբ չի ցանկանում լեգիտիմացնել:
ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ-ն հայտարարել է. «Ափսոսանքով փաստում ենք. օրվա քաղաքական իշխանությունը, չհետևելով բազմաթիվ հորդորների և զգուշացումների, երկիրը ներքաշում է հերթական արկածախնդրության մեջ: Շահարկելով և ձևախեղելով անմիջական ժողովրդավարության կարևոր ինստիտուտ հանդիսացող հանրաքվեն, իշխանությունը քողարկում է ամեն գնով մենիշխանություն հաստատելու սեփական նպատակն ու երկրի առջև ծառացած սպառնալիքները չեզոքացնելու անկարողությունը»: Բոյկոտելով ընտրությունները՝ ՀՅԴ-ն դիմել է քաղաքական կուսակցություններին, քաղաքացիական հասարակությանը, հայրենակիցներին՝ միավորել իրենց ջանքերը՝ բացառելու «Այո»-ն, և տեղեկացնում է, որ ձեռնարկելու է անհրաժեշտ քայլեր՝ առանց մանրամասնելու:
Իրավապաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը՝ «ելնելով ժողովրդավարության ու իրավունքի գերակայության արժեքները պաշտպանելու հրամայականից»՝ իրավաբանական համայնքի շրջանակում սկսում է խորհրդակցություններ՝ օրենքով սահմանված կարգով «ՈՉ» քարոզչական կողմ քաղաքացիական նախաձեռնությամբ ձևավորելու օրակարգով»։
Հիմնավորումը՝ «վերջին օրերի իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ ընդդիմադիր խորհրդարանական և արտախորհրդարանական ուժերը «Ոչ» քարոզչական կողմ ձևավորելու ցանկություն չեն հայտնել։ Այսպիսով, առանց այն էլ լրջորեն վիճելի սահմանադրականությունից և իրավաչափությունից զատ՝ օբյեկտիվորեն առաջանում է նաև նշանակված հանրաքվեի արդարացիության խնդիր»։ Նրա նպատակն է «ՀՀ քաղաքացիներին հնարավորություն տալ հավասարության հիմունքներով հասու լինելու ինչպես «Այո», այնպես էլ «Այո»-ն բացառող մյուս տարբերակները հիմնավորող փաստարկներին։ ՀՀ քաղաքացիներին և միջազգային հանրությանը հնարավորություն տալ ունենալու վստահություն, որ քվեարկության արդյունքները եղել են վերահսկելի և բողոքարկելի»։ Միով բանիվ՝ չարդարացան նրա կանխատեսումները, որ կլինի միայն «այո»-ի, բայց ոչ «ոչ»-ի շտաբ: Հարցը, թերևս ունի ոչ միայն քաղաքական, այլև տեխնիկական բացատրություն՝ ընտրահանձնաժողովների ձևավորման առումով:
Հարց՝ եթե հները կամ «նախորդ հանցավոր ռեժիմի» ներկայացուցիչները այնքան խելամտացել են, որ վերջապես սկսել են գնահատել իրենց լռության գինը, ինչու՞ են տարտղնված տատանվում նորերը, որ ձևավորվել են 1-2 տարում: Ի վերջո՝ կյանքն ինքն է ձրի գովազդ տրամադրում՝ լրատվամիջոցներ, հանդիպումներ, հանրության ուշադրության կենտրոնում 55 օր լինելու հնարավորություն, երբ կարող են նույնիսկ հանրաքվեն մի կողմ դնել ու իրենց քաղաքական ուժի քարոզչությունը անել, իրենց գաղափարները տարածել ու ճանաչելիությունը ապահովել մայրաքաղաքում ու մարզերում: Միով բանիվ՝ փայլուն հարթակ է ապագա ընտրություններում հիշված ու ճանաչված լինելու համար: Ինչու՞ չեն կողմնորոշվում ու պաշտոնապես հայտարարում իրենց տեսակետը, որ իբրև կուսակցություն պարտավոր են ունենալ և ուղղորդել ոչ միայն կուսակիցներին, այլև համակիրներին: Կա 3 տարբերակ. առաջին՝ իրականում ինքնուրույն ուժ չեն, այլ նախորդ կամ ներկա իշխանության սատելիտն են ու չեն կարող անկախ գործել: Երկրորդ՝ այնքան կայացած չեն ու այնքան փորձ չունեն, որ կարողանան հաշվարկել ու չսխալվել, վախենում են պատասխանատու որոշումից, որ հայտնի չէ հետագայում ինչ ազդեցություն կունենա կուսակցության ու անձամբ իրենց ճակատագրի վրա: Երրորդ՝ արտաքին միջամտությամբ ստեղծված քաղաքական հեռահար խնդիրներ ունեն և չեն ցանկանում ժամանակից շուտ բացահայտվել՝ ունենալով բոլորովին այլ նպատակներ: ՈՒ հանրաքվեի հայելին նրանց տեսանելի է դարձնում ողջ հասակով՝ նաև խաղից դուրս է դնում: Գործնականում՝ մարգինալացնում է, որովհետև փաստացի արդեն բարձրաձայնել են իրենց դիրքորոշումները՝ հնչեղ «ոչ»-ի շրջագծում, այսինքն՝ լինելու են, բայց ասելու են՝ չկանք: ՈՒ եթե «ոչ»-ի շտաբ չի ձևավորվում, մեխանիկորեն «այո»-ի շտաբը «ընդդեմ»-ից տանում է «հանուն»-ի դաշտ:
Կարո՞ղ է հանրաքվեն չկայանալ: Այո: Եթե Աժ պատգամավորների 1/5-ը դիմեր ՍԴ՝ վիճարկելով նախագահի որոշումը կամ հրամանագիրը, բայց չդիմեց: Այո, եթե ՍԴ 7 անդամներից մի քանիսը մինչև փետրվարի 27-ը հրաժարական տան, բայց հակառակ մամուլում շրջանառվող տարբեր հանդիպումների լուրերի, հրաժարականներ դեռ չկան: Այսինքն՝ հանրաքվեն կկայանա: Իսկ միջազգային կառույցնե՞րը: Եղանակ փոխու՞մ է, որ վարչապետն ու Աժ նախագահը հանդիպում են ԵԱՀԿ անդամ պետությունների դեսպաններին, արդարադատության նախարարը հեռախոսում է ԵԽ Վենետիկի հանձնաժողովի նախագահի հետ: Կամ՝ ԵԺԿ-ն է հայտարարություն անում, որ մտահոգված է Հայաստանի Սահմանադրությունում փոփոխություններ նախաձեռնելու հապճեպ գործընթացով և կոչ է անում իշխանություններին շտապ դիմել և դիտարկել Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքը: Դեռ ոչ: Միջազգային կառույցների գնահատականն ու քաղաքականությունը կփոխվի հանրաքվեից հետո:
Նախնական հաշվարկներով՝ հանրաքվեն պետության գանձարանից տանելու է 3 միլիարդ դրամ: Դա, հաստատ, ժողովրդի պահանջը չէ: Դա իշխանության սխալների գինն է, որ ժամանակին և ճիշտ մարտավարությամբ չկարողացավ լուծել իր համար ռազմավարական հարցը: Հավելեք 3 միլիարդին հայտնի ու անհայտ այլ ծախսեր, օրինակ՝ ԱԺ-ում լվացվող մաքուր գորգերի, վարչապետի 2 զրահապատ մեքենաների՝ մոտ 1000000 ԱՄՆ դոլար, ԱՄՆ այցի համար վարձակալված ինքնաթիռի՝ 350000 դոլար, իշխանության ինքնապարգևատրումների՝ համարյա 40000000 դոլար, տեղին ու անտեղի գործուղումների, ու հաշվարկեք՝ եթե ժողովրդին հարցնեին՝ գերադասում եք, որ իշխանությունը, ձեզ լավագույնս ծառայելու համար, ինքը լավագույնս ապրի՞, թե՞ ուզում եք, որ չփակվեն ձեզ սպասարկող մանկատները, ծերանոցները, ծննդատները, դպրոցները, կառուցվեն սպանդանոցներ՝ այստեղ ու հիմա, ի՞նչ կպատասխաներ հպարտ, բայց պրագմատիկ հայ ժողովուրդը:
Ինչ հարց էլ ձևակերպվի իբրև հանրաքվեի հարց, խնդիր է մնում ոչ միայն 650000 «այո» ստանալը, այլև ժողովրդի մասնակցությունը: Ապրիլի 5-ի կիրակին լինելու է հասարակության բևեռացման գագաթնակետ, ինչ-որ քաղաքական ուժեր կբոյկոտեն հանրաքվեն, «ոչ»-ի շտաբ կլինի, թե ոչ, քարոզչությունը, որ վաղուց սկսվել է, այրելու է կամուրջներ ու ապրիլի 6-ին անպատասխան է թողնելու հարցը՝ մենք կունենա՞նք սմարթ պետություն, որ իր ամեն լուման նպատակամետ է ծախսում, կունենա՞նք պետական կառավարման սմարթ համակարգ, որ գործում է զարգացման ծրագրերով, ոչ թե իրավիճակային լուծումներ է տալիս անհետաձգելի հարցերին: Թե՞ կշարունակվի հիբրիդային գոյակցությունը՝ համատեղելով անհամատեղելիին: Ապագայի նկատմամբ վստահությունը չի ստեղծվում լավագույնի պոպուլիստական խոստումներով, նույնիսկ ընտրական զբոսաշրջության նոու հաուով՝ Հայաստանը հեռվից սիրողների համար, կամ էլ՝ քաղաքական պոեզիայով, ստեղծվում է տնտեսական հիմքի վրա: 55 օրը հավերժություն չէ, ավարտվելու է, իսկ հետո՞: Կա՞ն երաշխիքներ, որ քաղաքական մթնոլորտը թունազերծվելու է, ձևավորվելու է բովանդակային, գաղափարական, մրցակցային քաղաքական դաշտ: Թե՞ խտանալու է ՓՐԿԻՉ վարչապետի լուսապսակը, ու նա անձեռնմխելի է դառնալու՝ դառնալով ավելի խոցելի իր վարած քաղաքականությամբ: Առավել ևս ավելի ագրեսիվ է դառնալու ՔՊ-ն, որի անհանդուրժողականությունը ԱԺ-ում սեփական ռեկորդներն էլ գերազանցելու է: Վերջապես՝ ի՞նչ է լինելու ՍԴ-ի հետ: Եթե հանրաքվեն «այո» ասաց փոփոխություններին, նոր ՍԴ-ի ձևավորման համար որքա՞ն ժամանակ է պետք ու ի՞նչ երաշխիք, որ ՍԴ նոր դատավորները չեն լինելու ներկաների վիճակում, եթե Հայաստանում ընտրություններով իշխանություն փոխվի, իմա՝ ինչպե՞ս ապահովել դատական իշխանության անկախությունը գործադիր իշխանությունից: ՍԴ 7 դատավորի հանրային պաշտոնազրկման հետևանքները թե քաղաքական են լինելու, թե տնտեսական: Եթե ցանկացած ճգնաժամ բերում է նոր հնարավորություններ, որո՞նք են ապրիլի 5-ի հանրաքվեի հայտնությունները:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Փետրվարի 12-ին վարչապետը հրամանագիր է ստորագրել՝ սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողով ստեղծելու, անհատական կազմը և աշխատակարգը հաստատելու մասին, որով սահմանվում է նաև հանձնաժողովի գործունեությունն սկսելուց հետո 3 ամսում մշակել սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգը, ապահովել հանրային քննարկումը և ներկայացնել վարչապետի աշխատակազմ, մինչև 2020-ի սեպտեմբերի 1-ը մշակել և ՀՀ վարչապետի աշխատակազմ ներկայացնել ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունների նախագիծը: Այսինքն՝ 2020-ի աշունը սկսելու ենք նոր հանրաքվեի սպասումներով: Իսկ ի՞նչ պետության: Դարձյալ խորհրդարանակա՞ն, թե՞ նախագահական: Դեռ երկա՞ր է «Կիկոսի մահը» լինելու մեր ազգային-պետական, պաշտոնական ՀԵՔԻԱԹԸ, որ արտացոլում, բայց չի ծրագրում ապագան:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
Հայաստանի էլեկտրաէներգիայի շուկայի ազատականացման առաջին պտուղները
Վրաստանից էլեկտրաէներգիա ներկրող երկրների շարքում Հայաստանը զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։2024 թ. 9 ամիսների ընթացքում Վրաստանից մատակարարումների ծավալը կազմել է 1 մլրդ կՎտ.ժ, ինչը 28,8%-ով պակաս է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ...
